IsiNdebele ILIMI LEKHAYA (HL) kwiGreyidi 6 lidzimelela ekuthuthukisweni kwamakghono wokukhulumisana ahlakaniphileko, ukufunda, ukutlola, nokuhlaziya okunehlo loluhlaba. Ihlelo lekhaya likhuthaza ukutlola kokuzitlamela, ukuzwisisa okujulileko kwamatheksti, nokusetjenziswa kweenzakhiwo zelimi eziqinileko.
I-athikili le ihlathulula i-2026 IsiNdebele HL IGREYIDI 6 ATP, idetayili iindawo ekuqakathekileko ukudzimelela kizo kwithemu ngayinye.
IsiNdebele HL IGREYIDI 6 ATP 2026
Ihlelo LokuFundisa Elibuyekezweko (ATP) lihlukaniswe ngeethemu ezine, ngokuhlolwa okuhlelekileko okuqinisileko okwenziwa ngokuqinisela ukuze kukhonjiswe ituthuko yomfundi.
Ithemu 1: Ama-athikili wePhandandaba, Inoveli eFitjhani, netheksti eKholwisako
IFokus: Ithemu idzimelela ekucocekeni okunehlo loluhlaba ngama-athikili wephandandaba, ukubuyelelwa kweemitlolo, nokusebenzisa ilimi lokukholwisa.
- UkuLalela nokuKhuluma (Zomlomo):
- Lalela umrhatjho/iphephandaba begodu ucoce ezisematheni, ubuze imibuzo ephosa iselele efuna iinhlathululo ngelihlo loluhlaba.
- Wakha ipikiswano edzimeleleko uveze umbono begodu uwusekele ngobufakazi obuqinileko.
- Cocisanani ngeNoveli efitjhani bese uhlathulula imibono yomtloli neyomfundi.
- Lalela itheksti ekholwisako (isib. umkhangiso), uveze ubujamo obuphikisanako nokunikela iinzathu.
- Lalela indatjana efitjhani nekulumopendulwano.
- UkuFunda nokuBukela:
- Funda ama-athikili wephephandaba, usebenzise ukuskimela (imibono eqakathekileko) nokuskenela (imininingwana esekelako).
- Funda inoveli nofana incwadi yokufunda qobe langa (minenzu ema-30) bese ucoca ngabalingisi, irarano nephekghuko.
- Funda begodu urhumutjhe amatheksti wamagwalo neembikindaba (isib. umkhangiso namaphowusta), ucoca ngamateknikhi asetjenziswa batloli nabathathiinthombe.
- Funda umdlalo olula.
- UkuTlola nokuWethula:
- Sebenzisa ikambiso yokutlola (Ukuhlela/ngaphambi kokutlola, Ukutlhatlhabeja, Ukubuyekeza, Uku-editha, Ukufundela ukulungisa iimphoso, nokwethula) kuyo yoke imisebenzi.
- Tlola isirhunyezo se-athikili yephephandaba ngawakho amagama.
- Tlola i-eseyi ngabalingisi/ummongondaba weNovelana (Iingaba ezi-5).
- Tlola itheksti ekholwisako (isib. ikulumo enokubukelwako/umkhangiso) bese uletha umlayezo ngokutsengileko nangokuhlanzeka.
- Tlola incwadi yobungani/idayari ehlobana nendatjana efitjhani.
- Tlola ikulumopendulwano.
- IZakhiwo nemithethjhwana yokuSetjenziswa kweLimi:
- Umsebenzi osezingeni legama: Amabizo wezinto ezibonakalako nezingabonakaliko, isabizwana (samambala nesokukhomba), iinhlanganiso, iimphawulo, izandiso (indawo, isikhathi).
- Umsebenzi osezingeni lomutjho: Ihloko – isivumelwano sesenzo, isikhathi sanje/esidlulileko/esizako, ikulumo enqophileko nengakanqophi, imitjho epandepande nehlangahlangeneko.
- Ukupeleda namatshwayo wokufunda nokutlola: Ungci, ikhoma, ikholoni, isemikholoni, unobuza, isibabazo, namatshwayo wokudzubhula.
- Ukuhlola okuHlelekileko:
- UMSEBENZI WOKU-1: ZOMLOMO (UkuFundela phezulu, 20 amamaksi – thoma Ithemu 1 qedelela Ithemu 2).
- UMSEBENZI WESI-2: UKUTLOLA (I-Eseyi: Ecocako nofana eHlathululako, 20 amamaksi).
- UMSEBENZI WESI-3: UKUPHENDULA AMATHEKSTI (50 amamaksi – Itheksti yezemitlolo/nengasiyo yezemitlolo (20), Itheksti ebukelwako (10), Izakhiwo zelimi (20)).
Ithemu 2: Iinlayelo, Indatjana, Ikondlo, netheksti yeLwazi
IFokus: Ithemu idzimelela emathekstini wokuthintana (iinlayelo, ilwazi), ukufunda indatjana nekondlo, nokuqedelela ihlolo leSimesta yoku-1.
- UkuLalela nokuKhuluma (Zomlomo):
- Lalela itheksti yeenlayelo (isib. iresiphi), unikela imilayelo ezicacileko.
- Lalela indatjana nekondlo, usebenzise amakghono wokwethula (isib. ubungako belizwi, isikinyo lomzimba).
- Lalela umbiko wobujamo bezulu, ucoca ngokuqakatheka kwelwazi, begodu uvikele umbono wakhe.
- UkuFunda nokuBukela:
- Funda iresiphi nofana itheksti yeenlayelo, hlaziya iimpawu/imikghwa yetheksti, begodu uhlele imilayelo ezihlangahlangenisiweko.
- Funda indatjana, ubonise ukuzwisisa itheksti nelwazi elivela ebomini bakho.
- Funda ikondlo elula, rhumutjha okumumethwe yikondlo, begodu ucoca ngevumelwano negido.
- Funda umbiko wobujamo bezulu bese urhumutjha okubukelwako (isib. umebhe).
- INoveli/incwadi yokufunda izokufundwa qobe langa ubuncani bakhona imizuzu ema-30.
- UkuTlola nokuWethula:
- Tlola itheksti yeenlayelo (isib. kobana yenziwa njani ikomitji yetiye), ulandelanise imilayelo ngefanelo begodu usebenzise imitjhwana ehlanganisako.
- Tlola indatjana, wakhe abalingisi abakholwekako, begodu uhlele izehlakalo (isungeniso, phakathi, isiphetho).
- Tlola ikondlo elula, usebenzise ifanatjhada/ifananganqwaqa/ifanankamisa (alliteration/assonance), isingathekiso (metaphor), isifaniso (simile).
- Tlola itjhadi lobujamo bezulu, usebenzise umebhe, itjhadi, igrafu nofana idayagramu ukwethula ilwazi.
- IZakhiwo nemithethjhwana yokuSetjenziswa kweLimi:
- Umsebenzi osezingeni legama: Isabizwana (songumnini, isakhi sokuzenza), iqu, iinthomo, iinlungelelo, iinsizasenzo, iingophiso, izandiso (sobujamo, sesikhathi).
- Umsebenzi osezingeni lomutjho: Ihloko – umenziwa, isikhathi sanje/esidlulileko/esizako nesiragela phambili, umutjho olula, imihlobo yemitjho (imiyalo, iintatimende, imibuzo), umutjhwana olibizo.
- Ihlathululo yamagama: Izitjho, abomqondofana.
- Ukuhlola okuHlelekileko:
- UMSEBENZI WOKU-1: ZOMLOMO (UkuFundela phezulu, 20 amamaksi) uyarekhodwa.
- UMSEBENZI WESI-4: UKUTLOLA (Umtlolo wokuthintana, 10 amamaksi – utlolwe ngaphambi kwesivivinyo).
- UMSEBENZI WESI-5: ISIVIVINYO ESILAWULWAKO SIKAMGWENGWENI (50 amamaksi – Ukuzwisisa (20), Itheksti ebukelwako (10), Isirhunyezo (5), Izakhiwo zelimi (15)).
Ithemu 3: Umtlolo Wokuzitlamela WePhrojekthi (CWP)
IFokus: Ukudzimelela okukhulu kuMtlolo Wokuzitlamela wePhrojekthi (CWP), okuhlanganisa irhubhululo, ukutlola, nokulungiselela ukwethula ngomlomo okuzokwenziwa ngeThemu 4.
- UkuLalela nokuKhuluma (Zomlomo):
- Lalela eenolwana-mlando (myth/legend/fable), ukhumbule izehlakalo, begodu uzindle ngamagugu wamasiko.
- Lalela begodu zibandakanye ngekulumiswano emayelana neCWP (ISIGABA SOKU-1: IRHUBHULULO), ukhulume ngomqopho werhubhululo.
- Lalela umdlalo nekhatuni/imitletlana yamakhomikhi.
- UkuFunda nokuBukela:
- Funda eenolwana, hlathulula irhumutjho nephendulo yetheksti yoke, begodu rhunyeza itheksti.
- Funda izintlabagelo zerhubhululo (ISIGABA SOKU-1) ekhambelana nejerni ekhethiweko (Ikondlo/Umdlalo/Indatjana efitjhani/Inolwana).
- Funda umdlalo nekhatuni/imitletlana yamakhomikhi.
- UkuTlola nokuWethula:
- Tlola umgwalo/umdwebo womlingisi usebenzisa amagama ahlathululako.
- CWP – ISIGABA SOKU-1: IRHUBHULULO (10 amamaksi): Sebenzisa imebhengqondo nofana itjhadi lokulandelanisa ukubuthelela ilwazi, bese uthatha amanowuthi ngawakho amagama.
- CWP – ISIGABA SESI-2: UKUTLOLA (30 amamaksi): Tlola umtlamo wokugcina wephrojekthi, ulandele ikambiso yokutlola, begodu usebenzise izakhiwo zelimi ezifaneleko.
- Tlola ikulumopendulwano/umtlolo womdlalo omfitjhani nekhatuni/umtletlana wekhomikhi.
- IZakhiwo nemithethjhwana yokuSetjenziswa kweLimi:
- Umsebenzi osezingeni legama: Iimphawulo, izenzo (gerunds), iziqu, iinthomo, iinlungelelo, abondaweni, izandiso, ilimi elirhumutjhwako/elifanekisako.
- Umsebenzi osezingeni lomutjho: Ipambosi yokwenza nepambosi yokwenziwa, ukulandula, imitjho elula/epandepande/ehlangahlangeneko, ikulumo enqophileko nemibiko.
- Ihlathululo yamagama: Igama linye elijamele umutjhwana, ireferensi.
- Ukuhlola okuHlelekileko:
- UMSEBENZI WESI-6: UMTLOLO WOKUZITLAMELA WEPHROJEKTHI (40 amamaksi – Irhubhululo (10) + Ukutlola (30)).
- UMSEBENZI WESI-7: UKWETHULA ZOMLOMO (Ukwethula kwePhrojekthi, 20 amamaksi – thoma Ithemu 3, qedelela Ithemu 4).
Ithemu 4: Iinolwana, Iinlayelo, neenkondlo
IFokus: Ukuqedelelwa kokuwethula ngomlomo nokubuyekezwa kwethemestja yoke ngokulungiselela isivivinyo sokuphela komnyaka.
- UkuLalela nokuKhuluma (Zomlomo):
- UMSEBENZI WESI-7: UKWETHULA ZOMLOMO (20 amamaksi) weCWP uyarekhodwa.
- Lalela eenolwana-mlando netheksti yeenlayelo (isib. yokwenza isikepe sephepha).
- Lalela iinkondlo, uphendule ngokuzwela ngelizwi elibuyako elikhako nenzinzileko.
- Lingisa ukuhlunga ngetlasini.
- UkuFunda nokuBukela:
- Funda eenolwana, ucoca ngamatshwayo (isib. umlayezo, abalingisi), begodu ucoca ngezinye iimphetho.
- Funda itheksti yeenlayelo bese ulandelanisa imiyalo ehlangahlangeneko.
- Funda ikondlo, ubona amatshwayo wekondlo (isib. ifuzatjhada, isifaniso, onomatopiya), begodu uhlaziye ihlathululo elifanekisako.
- INoveli/incwadi yokufunda izokufundwa qobe langa ubuncani bakhona imizuzu ema-30.
- UkuTlola nokuWethula:
- Tlola eenolwana (isib. inolwana/inolwanamlando) usebenzise abalingisi babantu abangasibo bephasi elijayelekileko begodu ufaka hlangana isifundo sokuziphatha.
- Tlola isirhunyezo ngetheksti yeenlayelo (amaphuzu/iingaba) usebenzise imithetjhwana enjengo kokuthoma, bese.
- Tlola ikondlo, usebenzise ifanatjhada, isingathekiso, isifaniso, ifuzatjhada.
- UMSEBENZI WE-8: UKUTLOLA (Umtlolo wokuthintana, 10 amamaksi – utlolwe ngaphambi kwesivivinyo).
- IZakhiwo nemithethjhwana yokuSetjenziswa kweLimi:
- Umsebenzi osezingeni legama: Iimphawulo (ezihlathululako, zeemfaniso, isikhathi sesenzo), izandiso (zesikhathi, zendawo), iimfaniso (metaphor, simile, personification).
- Umsebenzi osezingeni lomutjho: Imitjho elula nehlangahlangeneko, ipambosi yokwenza nepambosi yokwenziwa, ikulumo enqophileko nemibiko.
- Ihlathululo yamagama: Abomqondophika, abomqondofana.
- Ukuhlola okuHlelekileko:
- UMSEBENZI WESI-7: UKWETHULA ZOMLOMO (20 amamaksi) uyarekhodwa.
- UMSEBENZI WESI-8: UKUTLOLA (Umtlolo wokuthintana, 10 amamaksi).
- UMSEBENZI WE-9: ISIVIVINYO ESILAWULWAKO SOKUPHELA KOMNYAKA (50 amamaksi – Ukuzwisisa (20), Itheksti ebukelwako (10), Isirhunyezo (5), Izakhiwo zelimi (15)).